१२ भाद्र २०८२, बिहीबार

हिन्दू मन्दिरको रहस्य

CB Nepal१ महिना अघि

sbnepal.com | विशेष रिपोर्ट

हिन्दू धर्ममा मन्दिरको भूमिका केवल धार्मिक मात्र होइन, आध्यात्मिक, सांस्कृतिक र ऊर्जामूलक पनि छ। तर मन्दिरको सुरुवात कहिले र किन भयो ? के प्राचीन हिन्दूहरूले मन्दिरमा मूर्ति पूज्न गर्थे ? यसबारे आज हामी गहिरो विश्लेषण गर्दैछौं।

वैदिक काल : न मन्दिर थियो, न मूर्ति पूजा

वैदिक समाजमा देवता निराकार थिए। ऋषिमुनिहरू वनको आश्रममा वेदी निर्माण गरी यज्ञ गर्थे। एउटै वेदीमा बसेर ईश्वरप्रति भक्ति व्यक्त गर्थे। शिवलिंगको पूजा यद्यपि त्यो कालदेखि नै प्रचलित थियो। त्यसपछि नाग, यक्ष, ग्रह, पितृ र स्थानदेवताको पूजा प्रचलनमा आयो।

मूर्तिपूजा कसरी सुरु भयो ?

बौद्धकालमा बुद्ध र महावीरका मूर्तिहरू बनाइएका थिए। यही संस्कारबाट प्रेरित हुँदै हिन्दू धर्ममा राम, कृष्ण, शिवलगायतका मूर्तिहरू बनाइन थाले। यसपछि मूर्तिपूजा विस्तार हुँदै गयो।

मन्दिर : मनबाट टाढा जाने स्थान

‘मन्दिर’ शब्दको शाब्दिक अर्थ नै मन (मनस्) + दूर (दिर)। मन्दिरलाई ‘द्वारा’, ‘आलय’ वा ‘देवस्थान’ भनेर पनि चिनिन्छ। जहाँ ध्यान, प्रार्थना र भक्ति हुन्छ, त्यो नै मन्दिर हो। मूर्ति रहेको स्थान मन्दिर हो तर मूर्ति मात्र भएर पूजा नहुने ठाउँलाई मन्दिर मानिन्न।

मन्दिरको वास्तुशास्त्र

प्राचीन मन्दिरहरू प्रायः पिरामिड आकारमा बनाइन्थे। उत्तर वा पूर्व दिशातर्फ फर्किएका मन्दिरहरूमा चुम्बकीय ऊर्जाको बहाव बढी हुने विश्वास गरिन्छ। शिखरबाट परावर्तित तरंगहरूले ध्यान र प्रार्थनाका लागि अनुकूल वातावरण बनाउँछ।

मन्दिर र ऊर्जा विज्ञान

प्राचीन मन्दिरहरू त्यस्ता स्थलमा बनाइन्थे जहाँ पृथ्वीको चुम्बकीय प्रभाव बढी थियो। मूर्ति मुनि तामाको पत्र, शिखरमा धातु, जल, ध्वनि र मन्त्रमार्फत शरीर र मस्तिष्कमा सकारात्मक ऊर्जाको संचार गरिन्थ्यो।

घण्टीको ध्वनि र नाद विज्ञान

मन्दिरमा घण्टी बजाउनु केवल परम्परा होइन, नाद ब्रह्मको प्रतिक हो। यसले वातावरणलाई शुद्ध बनाउँछ, नकारात्मकता हटाउँछ, मन एकाग्र पार्छ।

आचमन र पूजा विधि

भविष्य पुराण अनुसार, पूजा सधैं शुद्ध विधिपूर्वक हुनुपर्छ। आचमन गर्दा पञ्च तीर्थलाई ध्यान दिइन्छ – देवतीर्थ, पितृतीर्थ, ब्रह्मतीर्थ, प्रजापत्यतीर्थ र सौम्यतीर्थ। तीन पटक आचमन गर्दा चार वेद सन्तुष्ट हुने भनाइ छ।

हप्ताका बार अनुसार मन्दिर दर्शन

सोमबार : शिव मन्दिर
मंगलबार : हनुमान
बुधबार : दुर्गा
बिहीबार : विष्णु/गुरु
शुक्रबार : लक्ष्मी/काली
शनिबार : शनिदेव
आइतबार : सूर्य/विष्णु

मन्दिर जान उपयुक्त समय
बिहान सूर्योदय र बेलुका सूर्यास्तको समय – सन्धिकाल – सबैभन्दा पवित्र मानिन्छ। दिउँसो ११ बजेदेखि ४ बजेसम्म मन्दिर प्रवेश वर्जित मानिन्छ।

पूजा, प्रार्थना, ध्यान र भजन

प्रार्थना : भगवानप्रति भावना र विश्वास व्यक्त गर्ने विधि

ध्यान : आन्तरिक जागरूकता, साक्षीभाव

भजन/कीर्तन : सामूहिक भावनात्मक समर्पण

आरती : आध्यात्मिक वातावरणमा सकारात्मक ऊर्जा उत्पादन गर्ने प्रक्रिया

मन्दिरको गुम्बज र ध्वनि तरंग

गुम्बजमुनि प्रार्थनाले ध्वनि गोलो तरंगमा फर्किन्छ, जसले प्रार्थनालाई गहिरो प्रभाव बनाउँछ। खुलेआकाशमा यस्तो प्रभाव हुँदैन। प्राचीन मन्दिरका गुम्बजहरू यस्तो तरंग निर्माणका लागि विशेष डिजाइन गरिएका हुन्छन्।

निष्कर्ष

मन्दिर केवल धार्मिक स्थल होइन, यो विज्ञान, वास्तु, ऊर्जाको मिलन विन्दु हो। शुद्धता, विधिपूर्वक पूजा, समयपालन र आस्थाको माध्यमबाट मन्दिरले मानिसको जीवनमा सन्तुलन र शान्ति ल्याउँछ।

हजुर कता?

रमाईलो र मनोरञ्जन खोज्दै हुनुहुन्छ? ❤️
भिडियो, गीत–सङ्गीत र सकारात्मक उर्जाले भरिपूर्ण सामग्री हेर्न चाहनुहुन्छ भने Chiranjivi Bhandari YouTube च्यानल मा आजै जोडिनुहोस् ! 🎬🎶

मन छुने भिडियोहरू यहीं छन्:
Chiranjivi Bhandari YouTube Channel

सम्पूर्ण समाचार र रमाईलोका लागि:
CB Nepal फेसबुक पेज
रमाईलो कुरा फेसबुक पेज
CBNepal YouTube च्यानल

हामी तपाईंलाई मनोरञ्जनका साथसाथै पलपलको सूचना, समाचार र सामाजिक अपडेटहरू दिने निरन्तर प्रयासमा छौं।

आउनुहोस्, काँधमा काँध मिलाएर हातेमालो गरौँ।
Like, Share, Follow अनि Subscribe गर्न नबिर्सिनु होला है हजुर! 💫

1. Na Jiuna Sake Na Marna Sake – Satya Raj Acharya & Chiranjivi Bhandari